一文梳理O'zbekcha形动词活用及用法

过去时形动词

含义：做了某动作的，“xxx的”

构成规则：同动词存在过去式，即词干 -gan/qan/kan 。否定形式中间插入 -ma- 。

- unutmoq -> unutgan / unutmagan

- ishlamoq -> ishlagan / ishlamagan

- ekmoq -> ekkan / ekmagan

- chiqmoq -> chiqqan / chiqmagan

​

例：

1. Alisher yozgan matnni ko'rdingizmi?
   Alisher写的文章您看了么？
2. Bugun darsga kelmagan talabalar juda ko'p.
   今天没来上课的学生非常多。
3. Hozir sen bilan gaplashgan kim?
   刚才和你谈话的是谁？（形动词做名词）

​

进行时形动词

含义：当时正在做某动作的（无论过去还是现在），“正在xxx的”

构成规则：词干 -(a)yotgan 。否定形式中间插入 -ma- 。

- yozmoq -> yozayotgan / yozmayotgan

- ishlamoq -> ishlayotgan / ishlamayotgan

- tozalamoq -> tozalayotgan / tozalamayotgan

- yuvmoq -> yuvayotgan / yuvmayotgan

​

例：

1. Birinchi marta toshma mis idishlarini yuvayotganimda bo'lgan.
   我第一次生皮炎是洗铜制餐盘时发生的。
2. Kelayotgan kishi kim?
   正在过来的人是谁？
3. U choy ichayotgan odam otam bo'ladi.
   那个正在喝茶的人是我的父亲。
4. Sen xonada uxlayotganingda men kutubxonada kitob o'diyotgan edim.
   你在房间睡觉的时候我正在图书馆看书呢。

​

（有没有觉得乌兹别克语-gan edim和日语的-たんだ・-たのだ所表达的感觉很像）

现在将来时形动词

含义：经常性或将要发生动作的形容词形式，“常xxx的”，“要xxx的”

构成规则：

​

1. 词干 -a/ydigan 。否定形式为 -maydigan 。可以看成是动词第三人称单数现在将来式+gan构成。
   - kelmoq -> keladi -> keladigan / kelmaydigan
   - ishlamoq -> ishladi -> ishladigan / ishlamaydigan
   - o'qimoq -> o'qiydi -> o'qiydigan / o'qimaydigan

2. 词干 -(a)r。否定形式为 -mas。
   - kelmoq -> kelar / kelmas
   - o'qimoq -> o'qir / o'qimas

例：

1. Har kuni auditoriyaga erta keladigan kim?
   每天都很早来教室的人是谁？
2. Bular 2-kursda o'tadigan darslarmi?
   这些是大二要上的课程么？
3. Borar joyiga ketsin.
   让他想去哪儿就去哪儿吧。
4. Bu yerda turadiganlar hammasi yangi kelganlar.
   住在这儿的都是新来的。
5. Mana bu tugamas ishlar bilan shug'ullanib yuribman.
   我就是忙于这些没完没了的事情。

Turmoq类动词构成的形动词

Turmoq，yurmoq，yotmoq以及o'tirmoq这类词的过去时形动词表达的含义是现在进行时形动词。这个用法在哈萨克语、图瓦语里比较多。

​

例：

Shaharni aylanib yurgan sayyoh
正在游览城市的游客

​

​